Geopolitieke spanningen en de dominantie van Amerikaanse technologiebedrijven leiden tot steeds meer zorgen over onze digitale soevereiniteit, een term die tegenwoordig veel wordt gebruikt. Wie heeft controle over onze data? Waar staat deze? En wie heeft controle over het beheer? Over dit soort vragen maken organisaties en burgers zich een stuk drukker dan voorheen. We spraken over het onderwerp met twee van de initiatiefnemers van Cloud of the North, Ronald Stolk en Jeroen Bos.  

Europese organisaties zijn grotendeels afhankelijk van Amerikaanse bedrijven, zoals Microsoft Azure, en Google Cloud. Dit brengt twee grote risico’s met zich mee: de toegang van de Amerikaanse overheid tot onze data en een mogelijke blokkade van de dienstverlening van de Amerikaanse clouddiensten, zoals recent gebeurde bij het Internationale gerechtshof in Den Haag. De Nederlandse overheid en veel bedrijven hebben op dit moment geen of weinig controle over het beheer en transport van data. Lange tijd waren we daar minder van op de hoogte, of maakten we ons er geen zorgen over, maar dat is aan het veranderen. Onwetendheid of desinteresse over onze digitale netwerken en de veiligheid en toegankelijkheid onze data, kan ons belemmeren in onze zelfvoorziening en onze welvaart in gevaar brengen.   

Cloud of the North 

De oplossing voor dit probleem kan zijn het opzetten van een eigen cloud voorziening. In Noord-Nederland is hiervoor het initiatief Cloud of the North gestart door een aantal specialisten in het veld: Jeroen Bos, Hans Gankema, Peter Hager, Edwin Kuipers, Ronald Stolk, en Stef van der Ziel. Cloud of the North heeft als doel te zorgen voor meer digitale soevereiniteit, met controle en beheer over de eigen opslag van data voor bedrijven en overheden. Inmiddels tonen steeds meer Noordelijke partners interesse voor dit initiatief.  

Nederland is niet de enige plek in Europa die zich los probeert te maken van externe clouddiensten. In projecten zoals EXOFED en Structura X zijn experts al een tijd bezig met het ontwikkelen van soevereine infrastructuren. Toch is Cloud of the North hierop een waardevolle toevoeging gericht op het sterke netwerk rondom IT in het noorden, waarin partners elkaar makkelijk kunnen vinden om samen te werken, aldus Jeroen Bos (Bossers & Cnossen), medeoprichter van Cloud of the North. 

Data is dankzij de open source benadering van Cloud of the North toegankelijker en beter beschermd is de gedachte, en de doorontwikkeling wordt hierdoor een stuk eenvoudiger, volgens Bos. Ook is data makkelijker over te zetten naar een andere plek als je dat wilt.  

‘De Amerikaanse Big Tech bedrijven die clouddiensten leveren, hebben een platform gebouwd waarop je makkelijk diensten kanontwikkelen.’, benoemt Ronald Stolk (Rijksuniversiteit Groningen). ‘Dat is er nog niet op lokaal niveau, dus dat vraagt nog de nodige ontwikkeling’  

Toekomst  

De initiatiefnemers zien Cloud of the North niet als een einddoel, maar willen hun ervaring graag delen met andere spelers in Nederland en Europa. Zij zien op de lange termijn ook een financieel voordeel als we afscheid nemen van de Amerikaanse systemen. Stolk benadrukt dit economische belang: ‘Elke organisatie koopt licenties voor het gebruik van de Cloud. Alleen al in de drie noordelijke provincies verdwijnen zo tientallen duizenden euro’s per maand de deur uit. Dat is ontzettend veel geld,’. Cloud of the North brengt hiermee niet alleen digitale soevereiniteit, maar ook de kans voor eigen ontwikkeling en groei dichterbij, aldus de initiatiefnemers. 

Risico’s Amerikaanse Clouddiensten 

Achter de schermen gebeurt veel bij Samenwerking Noord. Het professionaliseren en data gedreven werken is hier een onderdeel van. Al jaren zetten we onze data in om de programmering van onze events en andere activiteiten te verbeteren. Hiervoor gebruiken we onze data met de visualisatietool Power BI. Programmamanager Albina Koolhof-Vitochina heeft dit de afgelopen jaren ontwikkeld en ziet veel potentie voor de toekomst.  Echter was er ook expertise van buiten nodig om data gedreven werken naar een niveau hoger te tillen. Gelukkig kwam die hulp uit ons eigen netwerk. 

Begin 2025 heeft onze eerste cohort van het Certified Data Traineeship met hun Power BI docent ons geholpen. De trainees hebben een opzet gemaakt voor een vernieuwende way of working. Daarna heeft Ynte Jan Kuindersma (docent bij het traineeship) en eigenaar van BIRD Automation, ons geholpen met de implementatie hiervan.

Waar data voorheen handmatig werd toegevoegd, is het proces nu grotendeels geautomatiseerd via het Microsoft Power Platform. Deze oplossing, maakt het mogelijk om foutloos en moeiteloos met data te werken. Dit leidt tot betere inzichten in het netwerk.

Albina is enorm dankbaar voor de tijd die Ynte Jan hierin heeft gestopt. Het is fijn om samen te werken met iemand die zo gepassioneerd is en altijd klaar staat voor vragen en uitdagingen.
“Ik heb hier met veel plezier aan meegewerkt,” vertelt Ynte Jan. Wanneer gevraagd waarom hij het concept in de praktijk wilde uitwerken, verwijst hij naar zijn passie voor het project. Op de vraag waarom Ynte Jan zo betrokken is bij dit onderdeel geeft hij aan: “Ik ben heel dankbaar voor het traineeship en dat ik de kans heb gekregen om daar als docent aan deel te nemen. Dan wil ik ook iets terugdoen.” Ynte vertelt dat hij graag dingen afmaakt, een eigenschap dat hij als IT’er meeneemt naar al zijn projecten. Naast zijn werk als zelfstandige organiseert Ynte Jan ook community bijeenkomsten (via meetup) rondom het Microsoft data platform, omdat hij dit vakgebied zo boeiend vindt.

Kortom, Samenwerking Noord is enorm dankbaar voor de verbetering die Ynte Jan Kuindersma heeft doorgevoerd. Toch is dit nog maar het begin, aldus Albina Koolhof Vitochina: “Er liggen nog veel meer kansen voor ons om hiermee aan de slag te gaan, volgend jaar komt hier vervolg op. Er is nog veel meer mogelijk.”

Op 11 augustus is Noa Koning bij Samenwerking Noord gestart als stagiair Communicatie. Zij studeert sinds 2022 International Communication bij de Hanze en heeft eerder al stagegelopen bij kunstacademie Minerva en bij OOG TV in Groningen. Recent volgde zij voor haar studie een minor in Ierland.

Het komende half jaar zal Noa zich bij ons bezighouden met diverse communicatieklussen en -projecten. Ze kijkt ernaar uit haar vaardigheden op het gebied van communicatie, content creatie en videoproductie verder te ontwikkelen.

Noa: “Het spreekt me aan om te werken in een klein team waarin je snel kunt schakelen en ik mijn creativiteit kan gebruiken. Het netwerk van Samenwerking Noord is juist heel breed, met veel inhoudelijk interessante onderwerpen”.

In het kernteam zal zij o.a. intensief samenwerken met onze nieuwe evenement- en communicatiemedewerker Sanne Heikamp.

Vanaf half augustus gaat Joachim de Vries voor een half jaar aan de slag in ons kernteam. Met het groeiende aantal projecten met externe partners en financiers is het voor Samenwerking Noord van belang om goed op een rijtje te hebben welk werk we hiervoor moeten verzetten en om de resultaten in beeld te hebben. Joachim gaat ons helpen onze projectadministratie beter in te richten.  

Foto: Joachim de Vries

Hij werkte de afgelopen tijd onder andere voor de afdeling Economische Zaken van de Gemeente Groningen en het Regionaal Historisch Centrum – Groninger Archieven. Bovendien is hij actief als Regio Scout voor het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie in Groningen.  

Joachim vindt aan de slag gaan bij ons interessant, omdat hij graag voor onze vereniging een bijdrage wil leveren aan duurzame innovaties en de kennisontwikkeling op het gebied van ICT in het Noorden. Met onze deelname aan projecten zoals de AI HUB Noord Nederland, de campusontwikkeling van de Niemeyer fabriek en hopelijk binnenkort in de AI Factory kan Samenwerking Noord zich nog beter profileren als het Noordelijke IT-netwerk. “Door te werken aan projectmanagement en het leggen van betekenisvolle relaties, help ik mee om de voorwaarden te scheppen voor het succes van Samenwerking Noord”, aldus een enthousiaste Joachim.  

Samen met het kabinet en NijBegun heeft een consortium van SURF, TNO, de Nederlandse AI Coalitie (AIC4NL) en Samenwerking Noord een Europese cofinancieringsaanvraag ingediend voor de bouw van een AI-fabriek in Groningen. Deze AI-fabriek versterkt de innovatiekracht van bedrijven, draagt bij aan de technologische onafhankelijkheid van Nederland en versterkt ons Nederlandse verdienvermogen. In september wordt bekend of de aanvraag wordt toegekend door EuroHPC. Bij elkaar gaat het om zo’n €130 miljoen dat bij toekenning kan oplopen tot €200 miljoen.

De AI-fabriek, een expertisecentrum, data faciliteit en supercomputer, moet laagdrempelig toegang bieden tot enorme rekenkracht die bedrijven en onderzoekers nodig hebben om AI-modellen en -systemen te ontwikkelen. Zo helpt de AI-fabriek om nieuwe banen te creëren, processen te automatiseren en innovaties te versnellen in sectoren zoals zorg, mobiliteit en veiligheid.

Het helpt om talent, kennis en toepassingen in eigen land te houden en maakt Nederland minder afhankelijk van Amerikaanse en Chinese technologieplatforms waar AI-toepassingen momenteel vooral worden ontwikkeld. Groningen is de beoogde locatie voor de AI-fabriek vanwege de ruimte, kennis en beschikbare stroomcapaciteit.

Europese aanvraag
De Nederlandse AI-fabriek wordt mogelijk onderdeel van een Europees netwerk van AI-faciliteiten. Het voorstel is ingediend bij EuroHPC, een Europees samenwerkingsverband dat supercomputing en AI-faciliteiten ondersteunt onder andere met cofinanciering.  Het consortium heeft samen met het kabinet een cofinancieringsaanvraag van €70 miljoen ingediend bij EuroHPC. Het kabinet draagt zelf €70 miljoen bij en vanuit de Nij Begun-middelen komt vanuit Groningen/Noord-Drenthe nog eens €60 miljoen. Daarmee kan de totale investering op €200 miljoen uitkomen.

Vervolg
Begin september besluit EuroHPC welke voorstellen het financiering toekent. Als het voorstel wordt toegekend is de verwachting dat de AI-fabriek in 2026 operationeel kan zijn.

Na de zomer krijgen we versterking van een oude bekende. We zijn heel blij om Sanne Heikamp te kunnen begroeten als onze nieuwe collega. Zij liep in het verleden al stage bij ons vanuit haar communicatieopleiding bij de Hanze. En stond indertijd mede aan de wieg van JongSN. Sanne kiest na twee jaren gewerkt te hebben bij xCore en Garnwerd aan Zee nu opnieuw voor Samenwerking Noord.

Hoofdfoto: Collega Sanne Heikamp kijkt uit naar de samenwerking

Vraag: Waarom kies je voor Samenwerking Noord?

Sanne: “Voor mij is het echt terug van weggeweest. Ik heb eerder met heel veel plezier binnen dit netwerk gewerkt, dus het voelt heel natuurlijk om weer aan te sluiten. Wat Samenwerking Noord zo sterk maakt, is dat er echt wordt samengewerkt, met impact”.

Vraag: Waar kijk je vooral naar uit in je nieuwe baan?

Sanne: “Ik vind het geweldig om onderdeel te zijn van een netwerk dat bruist van de energie en ideeën. Er gebeurt al veel en ik kijk ernaar uit om daaraan bij te dragen. Met frisse ideeën en met veel enthousiasme”

Sanne gaat in ons team aan de slag als als junior evenement- en communicatiemedewerker en zal onze event manager Esther Saathof bijstaan bij het organiseren van het groeiende aantal evenementen. Hierbij zal zij nauw samenwerken met onze programmamanagers. Aan de communicatiekant zal Sanne betrokken worden bij de doorontwikkeling van Mijn Samenwerking Noord en bij het produceren van content voor de website waar we een vernieuwingsslag op door zullen voeren.

Penningmeester Rick-Jan Scheepe verwelkomt Sanne namens het bestuur van Samenwerking Noord

De komst van Sanne maakt het mogelijk dat Esther Saathof na de zomer een aantal taken als programmamanager op zal gaan pakken. Zij zal o.a. de sector Gezondheid & Welzijn overnemen van collega Albina Koolhof-Vitochina, die na de zomer voor enkele maanden met verlof gaat. Ook ontstaat nu voor Esther ruimte om het project te leiden voor een groot, 2-daags IT-evenement dat Samenwerking Noord volgend jaar met andere partners hoopt te organiseren.

Wie beheert onze data? Waar worden onze digitale keuzes gemaakt? Wat als onze afhankelijkheden van leveranciers te groot worden of als zelfs onverwacht de stekker eruit gaat… We zijn de afgelopen maanden wakker geworden in een boze droom, volgens velen. In een wereld waarin vanuit een Trumpiaanse handelsethiek en geopolitieke driften de beurskoersen omhoog en omlaag worden gestuwd en de American Tech giganten een ijzersterke positie innemen, is digitale soevereiniteit urgenter dan ooit. Voor organisaties in het publieke én private domein is het essentieel om zicht én zeggenschap te houden over hun digitale infrastructuur, platforms en informatiestromen. Digitale soevereiniteit gaat over vertrouwen, veiligheid, innovatie en economische onafhankelijkheid. 

Foto: Een recente bijeenkomst in Den Haag over digitale soevereiniteit, georganiseerd door Nextcloud trok een volle zaal met belangstellenden

Digitale lunchsessie 19 juni Cloud of the North 

Cloud of the North is een recent initiatief van een aantal Noordelijke IT-professionals, onder wie Ronald Stolk, bekend van de AI-fabriek (in oprichting) en Jeroen Bos van het Groningse IT-bedrijf Bossers & Cnossen. Volgens Bos is het belangrijk om ons hiervoor nu sterk te maken. “Cloud of the North is gestart door een aantal individuen, ondernemers en bestuurders. We zien deze eerste stap als een manier om een platform te creëren waar mensen in kunnen samenwerken aan een digitaal soeverein Noord-Nederland”. Cloud of the North staat open voor iedereen die actief mee wil doen, niet alleen als gebruiker maar ook als medeontwikkelaar, bouwer of ambassadeur. 

De vraag is wel hoe we het onderwerp digitale soevereiniteit praktisch kunnen vormgeven. Je neemt niet zomaar afstand van je bestaande IT. Is dat iets wat je voor je eigen organisatie kunt bewerkstelligen, of is het juist verstandig om hierin samen op te trekken? Dit onderwerp is actueel en uitdagend. Hoe kunnen we als regio Noord-Nederland daarin zelfstandig en weerbaar opereren?  

In deze digitale lunchsessie op 19 juni verkennen we Digitale Soevereiniteit nader en in gesprek met hoogleraar Harrie Bastiaansen van de Rijksuniversiteit Groningen. 

Tevens is Cloud of the North initiatiefnemer Jeroen Bos van de partij naast Fabrice Mous van het open source initiatief  NextCloud. Next Cloud biedt alternatief IT-gereedschap voor wie de bekende Amerikaanse merken achter zich wil laten. Diverse organisaties in Nederland en daarbuiten zijn dit al actief aan het verkennen.  

Conferentie Digitale Soevereiniteit in het najaar 

In het najaar organiseren we vanuit Samenwerking Noord met andere partners een groot evenement over het thema Digitale Soevereiniteit. Dan brengen we experts, beleidsmakers en praktijkvoorbeelden samen om handvatten te bieden en samenwerking te stimuleren. Of je nu werkt in zorg, onderwijs, overheid of bedrijfsleven — dit thema raakt ons allemaal. Ben je geïnteresseerd een bijdrage te leveren of heb je een tip voor een spreker, laat het dan weten aan onze programmamanager Wijnand Aalderink w.aalderink@samenwerkingnoord.nl 0653704821.